2019 – Rokiem Gustawa Herlinga-Grudzińskiego

Jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich XX wieku, Gustaw Herling-Grudziński, został uhonorowany przez Sejm RP. 20 maja 2019 roku minie sto lat od narodzin autora ,,Innego Świata”. Dla doniosłego uczczenia tego jubileuszu oraz  „w uznaniu słowa i czynu wybitnego pisarza” rok 2019 będzie rokiem Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W uchwale podkreślono, że losy i twórczość pisarza stanowią „świadectwo cierpień i czynów człowieka, któremu przyszło przeżyć czasy totalitarnej przemocy i kryzysu wartości”, a autor „z niezwykłą odwagą opisuje tragedię człowieka poszukującego moralnego ładu i prawdy”.

Z tej okazji gminne biblioteki publiczne przygotowały okolicznościowe wystawki poświęcone życiu i twórczości tego wybitnego Polaka. Biblioteki zachęcają, by w tym szczególnym roku Czytelnicy sięgneli po książkę ,,Inny świat", która staowi przestrogę dla współczesnych, by tragedia wojny nigdy się już nie powtórzyła. 

Gustaw Herling-Grudziński – urodzony 20 maja 1919 r. w Skrzelczycach polski pisarz. Rodzina Gustawa wyznawała judaizm. Herling-Grudziński studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Wcześnie zaczął publikować w prasie artykuły krytyczne i polemiki. W 1939 r. współzałożył jedną z pierwszych organizacji konspiracyjnych, Polską Ludową Akcję Niepodległościową. W grudniu 1939 r. próbował przekroczyć niemiecko-sowiecką linię demarkacyjną, by przedostać się na Zachód, gdzie formowały się polskie oddziały. Został jednak złapany i po śledztwie osadzony w łagrze koło Jercewa pod Archangielskiem. Gustaw Herling-Grudziński spędził rok i 4 miesiące w niewoli, po czym został zwolniony po ogłoszeniu „amnestii” dla Polaków. Opis życia w łagrze zawarł w książce „Inny świat”, wydanej w 1951 r. Następnie pisarz pełnił służbę w armii – służył w Iraku, Palestynie, Egipcie i we Włoszech. Za walkę w bitwie pod Monte Cassino został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Po zakończeniu II wojny światowej Gustaw Herling-Grudziński nie powrócił już do Polski. Wraz z żoną osiadł w Londynie, gdzie pracował jako publicysta londyńskich „Wiadomości”. Przez wiele lat współpracował z paryską „Kulturą”. Po śmierci żony przeprowadził się do Neapolu, gdzie mieszkał do śmierci. Tam poślubił swoją drugą żonę, Lidię. W 1991 r. Gustaw Herling-Grudziński dostał nagrodę literacką polskiego PEN Clubu. Przez wiele lat prowadził „Dziennik pisany nocą”. Pisarz zmarł 4 lipca 2000 r. w Neapolu.

Inny świat (fragmenty)

W praktyce bardzo niewielu było w obozie więźniów wyznających zasadę, że lepiej mniej pracować i mniej jeść. W znakomitej większości wypadków metoda wyciskania z więźniów maksymalnego wysiłku fizycznego przy minimalnej podwyżce racji żywnościowej działała gładko i sprawnie. Człowiek głodny nie filozofuje, gotów jest zrobić wszystko, aby zdobyć dodatkową łyżkę strawy. (…) W brygadach pracujących zespołami po trzech lub czterech więźniów najgorliwszymi stróżami normy byli sami więźniowie, gdyż normy obliczało się również zespołowo, dzieląc je przez ilość pracujących. (…) Było w tym wszystkim coś nieludzkiego, coś łamiącego bezlitośnie jedyną więź łączącą, zdawałoby się, więźniów w sposób naturalny – ich solidarność w obliczu prześladowców. 

Męka życia więziennego nie kończyła się w baraku, wprost przeciwnie, zamieniała się dopiero w torturę myśli o śmierci. Ale miała w sobie tajemniczy – pociągający i odpychający zarazem – urok intymności cierpienia. Leżąc samotnie na pryczy, można się było nareszcie poczuć wolnym – wolnym od pracy, od współtowarzyszy więziennych, od czasu, który płynął jak stygnąca smoła. Tylko w więzieniu łatwo jest zrozumieć, że życie bez czekania na cokolwiek nie ma najmniejszego sensu i wypełnia się po brzegi rozpaczą. Czekając na samotność, baliśmy się jej jednocześnie. Była ona jedyną namiastką wolności (…)

,,Przekonałem się wielokrotnie, że człowiek jest ludzki w ludzkich warunkach, i uważam za upiorny nonsens naszych czasów sądzenia go według uczynków, jakich dopuścił się w warunkach nieludzkich...”

,,Dante nie wiedział, że nie ma na świecie cierpienia większego, niż doznawać szczęścia na oczach nieszczęśliwych, jeść w obecności głodnych”

,,Człowiek nie może żyć, nie wiedząc, po co żyje”

,,Jednym z największych koszmarów systemu sowieckiego jest mania legalnego likwidowania ofiar ,nie wystarczy komuś strzelić w łeb, trzeba jeszcze żeby o to na procesie pięknie poprosił”

,,Za kogo się tak modlisz?- zapytałem go kiedyś, nie mogąc usnąć. "Za wszystkich ludzi"- odpowiedział spokojnie. "Za tych, co nas tu trzymają, też?""Nie- odparł po namyśle- to nie są ludzie”

,,Mało ludzi potrafi naprawdę znieść samotność, ale wielu marzy o niej jak o ostatniej ucieczce”

,,Człowiek głodny nie filozofuje”